Programma
De economie herstelt snel, de werkloosheid is laag en de lonen stijgen. Tegelijkertijd geeft maar liefst 34 procent van de huishoudens aan het moeilijk te vinden om rond te komen. Hoe kijkt econoom Mathijs Bouman tegen deze tegenstelling aan: groeit de kloof tussen rijk en arm? Wat is de invloed van de toegenomen flexibilisering op de arbeidsmarkt? Hoeveel mensen zijn niet officieel werkloos, maar zoeken eigenlijk wel werk? Gaat de koopkracht omlaag nu de inflatie snel oploopt en huishoudens in ‘energie-armoede’ leven? Wie zijn de nieuwe risicogroepen? Bouman heeft heus niet alle antwoorden op deze vragen, maar doet wel een poging!
Nieuwe inzichten uit langlopend onderzoek naar inkomenspositie en betaalgedrag van huishoudens & hoe deze inzichten kunnen helpen bij het voorkomen van problematische schulden en terugdringen van armoede.
Dit najaar komen de onderzoeksresultaten naar buiten van het onderzoek van de HvA naar projecten Van Schulden naar Kansen. Stichting van Schulden naar Kansen levert een bijdrage leveren aan het terugdringen van armoede als gevolg van probleemschulden. - Tussen 2016 en 2020 monitorde het lectoraat van de HvA alle projecten die door de Stichting van Schulden naar Kansen en Aegon ondersteund werden in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Groningen, Arnhem, Leeuwarden en Zwolle.
- We keken of er veranderingen te zien zijn in de financiële redzaamheid van huishoudens variërend van hun financiële kennis en vaardigheden tot hun betaalgedrag en hun inkomsten. Hiervoor ondervroegen we de deelnemers aan en de projectleiders van de projecten, leveranciers/crediteuren (woningcorporaties, zorgverzekeraars, telecombedrijven en energie- en waterleveranciers) in de zeven gemeenten.
- De belangrijkste uitkomsten van het programma en onderzoek passeren de revue, alsmede de lessen die uit de ervaringen getrokken kunnen worden.
Schuldhulpverlening staat volop in de belangstelling en is enorm in beweging. Ook binnen de NVVK vinden op diverse terreinen ontwikkelingen plaats.
- NVVK-Jaarcijfers, de nieuwe Monitor Schulden & Armoede (NVVK, Nibud, Divosa, VNG en CBS) en introductie Vliegende Brigade
- Update NVVK-Arrangement versnelling schuldhulpverlening: Schuldenknooppunt, Collectief schuldregelen en Saneringskrediet, komst Waarborgfonds saneringskredieten (pilot met ondernemers die stoppen)
- Sneller schuldenrust, VISH
- Voortgang herstelorganisatie kinderopvangtoeslag
- Ideeën voor een nieuw toeslagenstelsel
- Vroegsignalering en Nederlands Instituut voor Betalingsregelingen (NIVB) i.o.?
- Aansluiting Msnp en Wsnp: nieuwe pilots
Na de plenaire lezingen vinden twee rondes met deelsessies plaats. U kunt twee sessies bijwonen.
Sessie 1. De nieuwe Beslagvrije voet aan de hand van casuïstiek
Tijdens deze parallelsessie gaan we aan de hand van concrete casussen aan de slag met:
- Controleren van de beslagvrije voet
- Lezen van de salarisstrook
- Beslag- en verrekencombinaties: wat gaat voor?
- Vakantiegeld en beslag
- Hardheidsclausule, wanneer en hoe?
Sessie 2. Actualiteiten vanuit de gerechtsdeurwaarder
- Registers bij schuldenproblematiek:
- Digitaal Beslagregister en één coördinerend deurwaarder, wat betekent die rol?
- Daarnaast is er het CBM-register en Wsnp-register. Wanneer kom je erin en eruit?
- Privacyaspecten: wie beheert de registers? hoe lang blijven gegevens bewaard?
- Eerste ervaringen met de Wet stroomlijning keten voor derdenbeslag (Wskd) per 1 januari 2021: verbreding van het beslagregister om het bestaansminimum van mensen met schulden beter te beschermen en om ophoging van schulden met onnodige proces- en executiekosten te voorkomen.
- De Toekomst
Sessie 3. Vaststellen van het inkomen aan de hand van de inkomensspecificatie
Een correct vastgesteld inkomen is de basis voor goede schuldhulpverlening en bewindvoering. Als hulpverlener heb je dagelijks te maken met het inkomen van de klant. Zo dien je bijvoorbeeld na te gaan of klant recht heeft op aanvullende bijstand of toeslagen. Daarom is het belangrijk dat je als hulpverlener het inkomen van de klant goed kan ‘lezen’ en berekenen. Aan de hand van casussen uit de praktijk gaan we aan de slag met loonstroken en uitkeringsspecificaties, berekenen we o.a. het netto maandinkomen en het belastbaar jaarinkomen van de klant. Krijg je inzicht in welke componenten je wel en welke je niet meeneemt. Van bijzondere strookjes tot bijzondere inkomenscombinaties. Wat valt er allemaal op de specificaties te zien en waarom is dat belangrijk? En wat zijn de gevolgen als het inkomen niet goed is berekend? Aan bod komt:
- Hoe (leest) u een inkomensspecificatie?
- Welke componenten neem je wel en niet mee?
- Berekenen van het netto maandinkomen
- Berekenen van het belastbaar inkomen
- Combinaties en de gevolgen
Sessie 5. Ervaringen met het nieuwe Adviesrecht bij schuldenbewind
Op 1 januari jongstleden is het ‘Adviesrecht gemeenten bij schuldenbewind’ in werking getreden. De nieuwe wet regelt dat gemeenten drie maanden nadat schuldenbewind is ingesteld de rechter mogen adviseren of een inwoner het beste kan worden geholpen door voortzetting van het bewind, of door een lichtere vorm van gemeentelijke ondersteuning. Gemeenten kunnen zo hun regierol bij schuldhulpverlening beter vervullen. Dit draagt bij aan de samenwerking tussen rechtbanken, gemeenten en bewindvoerders. Verder regelt de wet dat schuldenbewind alleen nog voor bepaalde tijd kan worden ingesteld. De sprekers nemen u graag mee in de eerste ervaringen met het nieuwe Adviesrecht. Aan bod komt:
- Hoe gebruiken gemeenten het nieuwe Adviesrecht?
- Adviesrecht in het licht van samenwerking met gemeenten
- Op welke wijze kan maximaal effect bereikt worden?
- Wat kan het Adviesrecht betekenen op de langere termijn? Denk hierbij aan het bewind van tijdelijke duur, de positie van belanghebbenden en mogelijkheden voor het wijzigen van de grond. Welke motivatie is van belang voor een verzoek tot wijziging grond en hoe is verkwisting te duiden?
Sessie 8. Spreekuur Vroegsignalering
Vroegsignalering van schulden heeft zich bewezen als effectieve manier om te voorkomen dat betalingsachterstanden zich ontwikkelen tot problematische schuldsituaties. Sinds 1 januari jongstleden is vroegsignalering een verplichte taak geworden in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Hiermee is ook de gegevensuitwisseling met de vaste-lasten partners geregeld. Er bestaan inmiddels veel verschillende praktijken in de uitvoering van vroegsignalering bij gemeenten en hun partners. Wat kunnen we van elkaar leren op dit gebied? Aan bod komt:
- Op welke manieren geven gemeenten vroegsignalering vorm?
- Outreachende aanpak: Hoe kom je van de deur naar de keukentafel? Wat als de inwoner de boot afhoudt?
- Multiproblematiek: Hoe pak je andere problemen op, om de cliënt in beweging te krijgen en te houden?
- Opvolging van signalen: Wat is effectief? Wat als een inwoner keer op keer wordt aangemeld?
- Tips en tools om met vroegsignalering echt een verschil te maken.
Sessie 1. De nieuwe Beslagvrije voet aan de hand van casuïstiek
Tijdens deze parallelsessie gaan we aan de hand van concrete casussen aan de slag met:
- Controleren van de beslagvrije voet
- Lezen van de salarisstrook
- Beslag- en verrekencombinaties: wat gaat voor?
- Vakantiegeld en beslag
- Hardheidsclausule, wanneer en hoe?
Sessie 4. De Bossche aanpak Budgetbeheer: hoe je duurzame uitstroom vanaf het begin vormgeeft
Begin 2021 is de Gemeente ’s Hertogenbosch gestart met een kwaliteitsproject om te komen tot een methodiek voor duurzame afbouw van budgetbeheer. Binnenkort rolt hun eigen Bossche Aanpak van Budgetbeheer van de band; een methodische aanpak voor het totale budgetbeheer. Medewerkers en projectleiders nemen jullie mee in hun reis. Aan bod komt:
- Hoe ontdekten we dat afbouwen begint bij het opzetten van budgetbeheer?
- Wat vertelden onze klanten ons over waar zij behoefte aan hebben?
- Wat ontdekten we over ICT, banksystemen, gedragsverandering, gedrevenheid van medewerkers, tijdlekken en kansen?
Sessie 6. Schulden en laaggecijferdheid: een onderbelicht probleem
Gecijferdheid, geletterdheid en digitale vaardigheden zijn de basisvaardigheden voor het goed functioneren in de hedendaagse samenleving. Voor het goed kunnen omgaan met geld is gecijferdheid, functioneel omgaan met getallen in concrete situaties, een cruciale vaardigheid. Toch is het verhogen van de kwaliteit van gecijferd gedrag onderbelicht in de aanpak van schuldenproblematiek.
Dat is echt een blinde vlek, zeker als je bedenkt dat er in Nederland meer mensen zijn die problemen hebben met gecijferdheid (2,1 miljoen) dan met geletterdheid (1,9 miljoen). Ondersteuning kan gaan over budgetteren, schattend hoofdrekenen, kritisch omgaan met offertes, aanbiedingen in kranten of op Marktplaats, en niet opgelicht of uitgebuit worden. Maar ook het dagelijks omgaan met echt en virtueel geld kan voor veel mensen al een hele opgave zijn.
De volgende vragen komen voorbij:
- Wat is nu precies gecijferdheid?
- Hoe herken je problemen met gecijferdheid?
- Wat is de relatie met schuldenproblematiek?
- En hoe dan verder?
Sessie 7. Schuldenaanpak en de kinderopvangtoeslagaffaire
Inmiddels hebben zich bijna 50.000 mensen gemeld bij de Belastingdienst als mogelijk gedupeerde van de kinderopvangtoeslagaffaire. Ca 23.000 gedupeerden en hun toeslagpartners zijn erkend, en komen in aanmerking voor de Schuldenaanpak. Wat houdt deze aanpak in?
- Wat betekent de schuldenaanpak voor mensen zonder schuldregelingstraject?
- Wat betekent de schuldenaanpak voor mensen in een Msnp- of Wsnp-traject?
- Wat als mensen uit hun compensatie hun schulden hebben betaald?
- Wat houdt kwijtschelding publieke schulden in, hoe werkt het, welke schulden betreft het?
- Welke schulden vallen onder het ‘Beleidsbesluit private schulden’ en hoe werkt het Ouderloket private schulden?
Sessie 9. Effectievere en efficiëntere gegevensverzameling
aan de hand van een klantreis schuldhulpverlening
Eén van de doelen van de gewijzigde Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) is een betere ontsluiting van gegevens, zodat de schuldhulpverlening nog effectiever en efficiënter wordt én de inwoner wordt ontzorgd. Per 1 januari jongstleden is daarom de inlichtingenplicht voor inwoners gewijzigd om vertraging, langere wacht- en doorlooptijden en uitval te voorkomen. De schuldhulpverlener dient nu zelf de benodigde gegevens over schulden, inkomen en vermogen te verzamelen. Hiervoor zijn nieuwe instrumenten beschikbaar gekomen. Op basis van een klantreis schuldhulpverlening nemen we de grondslagen en de mogelijkheden voor gegevensuitwisseling met elkaar door. Aan bod komt:
- Hoe de schuldhulpverlener gegevens over inkomsten, vermogen en beslagvrije voet eenvoudig kan raadplegen
- De nieuwe rekentool voor het berekenen van de beslagvrije voet
- Suwinet-Inkijk/Wgs-inlezen: informatie over inkomen, vermogen en schulden
- Privacy-aandachtspunten waar je als schuldhulpverlener rekening mee moet houden (oa. wanneer mag je welke gegevens raadplegen?)
Verdere verbetering van de aanpak van problematische schulden
Als gevolg van de coronapandemie zullen meer mensen naar verwachting te maken krijgen met schulden. Daarom heeft het kabinet de armoede- en schuldenaanpak geïntensiveerd en versneld. Dat is nodig want nog altijd ruim 614.000 huishoudens worstelen met (problematische) schulden. Maar een fractie van deze groep terecht komt bij passende hulpverlening. We maken met z'n allen in onze branche prachtige vorderingen in het uitbreiden van 'de instrumentenkoffer' van de financiële dienstverleners. Gaan we hiermee de groep bereiken die we nu (nog) niet bereiken? Of wat is er nog meer nodig? Over deze en andere actuele vraagstukken gaan we met elkaar in gesprek.
- Weten we de mensen die hulp nodig hebben vroegtijdig te bereiken en hoe krijgen (en houden) we hen in een schuldhulptraject? Hoe kunnen we met alle ketenpartners dit proces verder versnellen?
- Hoe kunnen we inzichten uit onderzoek beter borgen in de organisatie? Hoe verbeteren en vernieuwen we onszelf? (vakmanschap)
- De rol van de overheid: hoe verder na de kinderopvangtoeslagaffaire?
- Bestaanszekerheid/werkende armen: schulden kunnen niet meer los worden gezien van de snel opgelopen kosten voor wonen. Het vrij besteedbaar inkomen staat onder grote druk als gevolg van woonlasten. Door te hoge woon-, zorg- en energiekosten komen mensen met lage lonen, met sterk wisselende inkomsten, zzp-ers en uitkeringsgerechtigden structureel in de knel.
Onder leiding van Marianne van den Anker met medewerking van Dick van Maanen, Renee van der Palen en Paul Otter.
De grote schuldengolf is vooralsnog niet aangespoeld. Is het risico voorbij of moeten we ons hart nog even vasthouden? En wat zijn de komende periode onderwerpen die aandacht verdienen bij de aanpak van schulden? Welke keuzen gaat de politiek maken over de energietransitie, de woningmarkt, een nieuw pensioenstelsel en andere belangrijke bepalers voor de ontwikkeling van de schuldenproblematiek? Deze en andere vragen komen aan bod in deze bijdrage waarin wordt teruggekeken, maar vooral vooruitgekeken naar de opgaven voor het komend jaar.
